Verstikt in het moederschap, de taboedoorbrekende documentaire Spijtmoeders

Wat als je van je kind houdt, maar doodongelukkig bent in je rol als moeder? Spijtmoeders is een film over moeders die, als ze opnieuw mochten kiezen, liever geen moeder zouden zijn. Regisseur Milou Gevers sprak tientallen moeders en vond drie vrouwen bereid hier eerlijk over te spreken. De vrouwen vertellen over hun worstelingen met het moederschap, de schaamte en schuld die zij voelen, en de hoge verwachtingen die de maatschappij aan hen stelt.

De angst voor oordelen van anderen is groot bij de vrouwen in de documentaire Spijtmoeders: wat als mensen denken dat ze geen goede moeder zijn, dat ze niet goed voor hun kind zorgen? Wat als ze denken dat ze niet van hun kind houden? Ouderschap is hard werken, en het beeld dat het moederschap voor elke vrouw de ultieme ‘lotsbestemming’ is en haar ‘natuurlijk’ of ‘intuïtief’ af zou moeten gaan levert veel druk op.

Spijtmoeders roept belangrijke sociaal-politieke vragen op: is spijt van het moederschap een individueel probleem, of is het een groter maatschappelijk vraagstuk? Zijn vrouwen wel zo vrij als we denken in de keus of ze wel of geen kinderen willen? Het ouderschap is voor veel vrouwen de eerste ervaring met ongelijkheid. Nog steeds ligt het grootste deel van de zorg bij de moeder. Door het verlies van werk, vrije tijd en hobby’s ervaren veel van hen een vorm van identiteitsverlies rondom het moederschap, en moeten zij opnieuw uitvinden wie zij zijn. De documentaire houdt de kijker een spiegel voor en zet aan tot denken over eigen aannames over genderrollen en het moederschap.

Regisseur Milou Gevers: ‘Ik heb een dochter van twee jaar oud. Hoewel ik zelf wél opnieuw de keuze zou maken om moeder te worden, kan ik moeders die dat niet nog eens zouden doen wel beter begrijpen sinds ik zelf moeder ben. Door de verhalen van de vrouwen die ik sprak, werd ik me des te meer bewust van de uitdagingen waarvoor vrouwen (ja, ook nu nog) staan. Bovendien heb ik beseft dat spijtmoeders geen daders zijn, maar vrouwen die lijden onder een systeem waarin we veel minder ver zijn op het gebied van man-vrouwverhoudingen dan ik dacht.’

De film is gebaseerd op het boek Regretting Motherhood van socioloog en schrijver Orna Donath. Donath: ‘De film kijken is alsof je luistert naar het geluid van stilte. De film geeft niet alleen een stem aan de drie opmerkelijke vrouwen die erin voorkomen, maar weerspiegelt ook hoe mythisch de sociale verwachtingen zijn van moeders van vlees en bloed, die daar nooit volledig aan zullen en kúnnen voldoen.’

Vorm

De verhalen van de moeders worden verteld door hyperrealistische poppen, maar wel met hun echte stemmen. Door de vrouwen onherkenbaar in beeld te brengen konden ze vrij praten over hun ervaringen. De poppen worden afgewisseld met stop-motionscènes die de innerlijke wereld en de sleur van het dagelijks leven van de moeders verbeelden.

Over de maker

Milou Gevers regisseerde eerder onder meer de documentaire Waarom bleef je niet voor mij? (2020), een portret van kinderen die een ouder verloren aan zelfdoding. Dit werk is onder andere bekroond met een Studenten Oscar en een Prix Jeunesse.

Impact

Om het gesprek over het thema ‘spijt van het moederschap’ te ondersteunen zal in het kader van een impacttraject de film vertoond worden in verschillende debatcentra door het hele land. Hierbij worden nagesprekken met de maker en experts gefaciliteerd.

De documentaire is geproduceerd door Stepping Stone in coproductie met de VPRO, met steun van het NPO-fonds en het CoBO Fonds.

Spijtmoeders (51 min), donderdag 16 mei, 22.15 uur, VPRO, NPO 2 en NPO Start